Nijmegen - Legioenplaats
De Hunerberg is de eerste plek in Nederland waar de Romeinen zich permanent vestigden. Hier legden ze in het jaar 19 voor Chr. een enorm legerkamp aan voor 2 of 3 legioenen. Dit maakte deel uit van militaire campagnes tegen opdringerige Germaanse stammen. Waarschijnlijk was dit ook het moment om plukjes Romeinengezinde volkeren uit het Germaanse gebied – met name Chatten – te verplaatsen naar de Betuwe. Daar versmolten ze met de plaatselijk bevolking waarna het mengvolk een nieuwe naam kreeg: de Bataven. Uiterlijk 12 v.Chr. werd het kamp weer verlaten en opgevolgd door het fort op het Kops Plateau.
Plattegrond van de castra (legioenplaats) van het Tiende Legioen. (Nieuwe Historische Atlas van Nijmegen)
Opgraving van manschapsbarakken op de Hunerberg in 1960. Op de voorgrond het iets ruimere onderkomen van de centurio. (Regionaal Archief Nijmegen)
Drie generaties later werd het terrein opnieuw in gebruik genomen. In het jaar 71 trok hier het Tiende Legioen in. In eerste instantie legden de soldaten een fort aan van hout en aarde, maar later herbouwden ze het fort in steen. Dit stenen fort hoort dankzij vele opgravingen tot de best bekende legioenplaatsen van het Romeinse rijk. De nieuwe bewoners zorgden voor een enorme economische impuls voor de wijde omgeving. Bovendien hielpen ze mee aan allerlei bouwprojecten, zoals de aardewerkfabriek de Holdeurn, het aquaduct in Berg en Dal, de tempel van Elst en de stad Ulpia Noviomagus.
Rond het fort ontstond een burgerlijke nederzetting (canabae legionis) met de omvang, het uiterlijk en de status van een complete stad. Deze nederzetting strekte zich uit over zo’n 100 hectare en had een eigen marktplaats (forum) en een amfitheater met een capaciteit van bijna 10.000 bezoekers. In de stad woonden minimaal 5.000 mensen. Daaromheen lagen uitgebreide grafvelden waar honderden en wellicht duizenden mensen zijn begraven. Rond het jaar 103 verplaatste keizer Traianus het Tiende Legioen naar Boedapest. Sommige inwoners van de nederzetting verhuisden mee, de rest trok naar Noviomagus. Delen van de Hunerberg staan sinds 2021 op de UNESCO lijst van werelderfgoed.
Impressie van de legioenplaats met omliggende nederzetting. Midden boven het amfitheater. (Tekening Mikko Kriek)
Bronnen en verwijzingen
Literatuur
- Haalebos, J.K. e.a., 1995. Castra und Canabae. Ausgrabungen auf dem Hunerberg in Nijmegen. Nijmegen.
- Haalebos, J.K. e.a., 1998. Centuriae onder Centuriae Hof. Opgravingen achter het hoofdgebouw van het voormalige Canisiuscollege te Nijmegen, 1995-1997. Nijmegen.
- Driessen, M., 2007. Bouwen om te blijven. De topografie, bewoningscontinuïteit en monumentaliteit van Romeins Nijmegen. Proefschrift UvA. RAM-rapport 151, Amersfoort.
- Heijden, P. van der, 2016. Grens van het Romeinse Rijk. De Limes in Gelderland. Utrecht.
Video
Meer Nijmegen
-
Nijmegen - Grafveld Noviomagus
Nijmegen - Grafveld Noviomagus
Om de stad lagen uitgestrekte grafvelden waar naar schatting 30.000 tot 40.000 mensen zijn begraven. Daaronder ook lieden van de elite, getuige een opgegraven grafcomplex aan de Krayenhofflaan.
-
Nijmegen - Kops Plateau
Nijmegen - Kops Plateau
Op deze buitengewoon strategische plek, uitkijkend over het Rivierengebied, stond een van de eerste Romeinse militaire versterkingen van ons land.
Wat kan ik doen in de buurt?
-
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
Waalkade 83
6511 XR Nijmegen
