Nijmegen - Oppidum Batavorum
Rond 12 v.Chr. begonnen de Romeinen met de aanleg van een stedelijke nederzetting in de buurt van de Valkhofheuvel. Deze nederzetting komt in de Romeinse geschriften voor als ‘Oppidum Batavorum’, de hoofdstad der Bataven. Zo’n oppidum paste goed in de Keltische traditie van hooggelegen versterkingen, maar er was wel een belangrijk verschil: Oppidum Batavorum was puur Romeins en louter aangelegd als administratieve hoofdstad van het Bataafse district. In eerste instantie hadden Bataven weinig trek om hier te gaan wonen.
De zogeheten godenzuil is het belangrijkste Romeinse stenen beeld van Nederland. (Valkhof Museum)
Diepe percelen van rijtjeshuizen in Oppidum Batavorum. Rood = bebouwing, groen = tuin, donkergrijs = weg. (Bron: Enckevort & Heirbaut 2010)
Het stadje bestond vooral uit lintbebouwing van houten rijtjeshuizen langs een doorgaande weg, globaal de huidige St. Jorisstraat en Burchtstraat. De relatief smalle maar diepe huizen lagen met de kopse kant aan de weg, vaak met een atelier of winkeltje. Achter op de langgerekte erven lagen allerhande beerputten, afvalkuilen, schuurtjes en werkplaatsen. Sommige huizen hadden kelders. In de loop van de tijd breidden bewoners hun huizen steeds verder uit naar achteren. Tegelijk verrezen er ook gebouwen met stenen fundamenten, de eerste van Nederland. Het stadje groeide duidelijk in omvang en betekenis.
Behalve vertegenwoordigers van het Romeinse bestuur woonden er ook handelaars, ambachtslieden en veteranen uit het leger, ook Bataafse veteranen die als beloning na hun diensttijd Romeins burger waren geworden. Aan de groei van Oppidum Batavorum kwam een bruusk einde door de Bataafse Opstand in 69-70, waarbij rebellenleider Julius Civilis het stadje in brand liet steken. Archeologen zien die actie ook terug in de bodem in de vorm van een dikke laag as. Het stadje werd niet herbouwd, de bewoners trokken naar een nieuwe nederzetting in Nijmegen-West, de latere stad Ulpia Noviomagus.
Deze bronzen ketel van 180 liter kwam tevoorschijn tijdens opgravingen in de Gerard Noodtstraat. (Valkhof Museum)
Bronnen en verwijzingen
Literatuur
- Enckevort, H. & E. Heirbaut (red.), 2010. Opkomst en ondergang van Oppidum Batavorum, hoofdplaats van de Bataven. Opgravingen op de St. Josephhof in Nijmegen 1. Nijmegen.
Meer Nijmegen
-
Nijmegen - Grafveld Noviomagus
Nijmegen - Grafveld Noviomagus
Om de stad lagen uitgestrekte grafvelden waar naar schatting 30.000 tot 40.000 mensen zijn begraven. Daaronder ook lieden van de elite, getuige een opgegraven grafcomplex aan de Krayenhofflaan.
-
Nijmegen - Kops Plateau
Nijmegen - Kops Plateau
Op deze buitengewoon strategische plek, uitkijkend over het Rivierengebied, stond een van de eerste Romeinse militaire versterkingen van ons land.
-
Nijmegen - Legioenplaats
Nijmegen - Legioenplaats
De Hunerberg is de eerste plek in Nederland waar de Romeinen zich permanent vestigden. Hier legden ze in het jaar 19 voor Chr. een enorm legerkamp aan voor 2 of 3 legioenen.
-
Nijmegen - Valkhof
Nijmegen - Valkhof
Meer dan twee eeuwen na de brand in Oppidum Batavorum namen de Romeinen het Valkhof opnieuw in gebruik. Eind 3e eeuw legden ze hier een fort aan, een castellum.
-
Nijmegen - Aquaduct
Nijmegen - Aquaduct
In 2021 zijn delen van het aquaduct van Berg en Dal naar Nijmegen op de lijst van UNESCO werelderfgoed geplaatst. Op Nijmeegs grondgebied liggen drie elementen (‘aardwerken’) van dat aquaduct.
-
Nijmegen - Masker
Nijmegen - Masker
Een van de bekendste vondsten van Nijmegen is een Romeinse, verzilverde gezichtshelm. Het masker is in 1915 (of vlak daarvoor) gevonden op een grindbed in de Waal bij Nijmegen.
-
Nijmegen - Noviomagus
Nijmegen - Noviomagus
Nijmegen is met afstand de oudste, grootste en belangrijkste stad op Nederlands grondgebied. Ulpia Noviomagus was hèt logistiek centrum voor het meest westelijke gedeelte van de limes.
-
Nijmegen - Winkelsteeg
Nijmegen - Winkelsteeg
De Winkelsteeg is het jongste ontwikkelingsgebied van Nijmegen. Archeologisch onderzoek toont aan dat hier in de Romeinse tijd een flinke nederzetting lag.
-
Nijmegen - Noord
Nijmegen - Noord
Nijmegen-Noord is na Leidsche Rijn de grootste VINEX-locatie van ons land. De vele nieuwbouwprojecten hebben geleid tot een grote toename van archeologisch onderzoek.
Wat kan ik doen in de buurt?
-
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
Waalkade 83
6511 XR Nijmegen -
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
Waalkade 83
6511 XR Nijmegen -
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
Waalkade 83
6511 XR Nijmegen
