Nijmegen - Valkhof
Meer dan twee eeuwen na de brand in Oppidum Batavorum namen de Romeinen het Valkhof opnieuw in gebruik. Eind 3e eeuw legden ze hier een fort aan, een castellum. Zo’n versterking was nodig doordat de forten langs de Rijn ten westen van Nijmegen rond 275 allemaal waren verlaten. Interne twisten, toenemende overstromingen en invallen van Frankische groepen hadden de bevolking in het westen van ons land grotendeels verdreven. De verdediging van de noordgrens van het Romeinse rijk schoof daarmee van de Rijn een stuk landinwaarts naar de Waal en de Maas.
Doorsnede van de buitenste gracht van het castellum, met een breedte van 12,5 meter en een diepte van 4 meter. (Bureau Archeologie Gemeente Nijmegen)
Overzicht van de sporen van opeenvolgende bebouwing op het Valkhof. (Bureau Archeologie Gemeente Nijmegen)
Het castellum bestond in de eerste fase uit hout, met een dikke aarden wal en twee flinke spitsgrachten, respectievelijk 10 en 12,5 meter breed. Daar omheen lag een tweede verdedigingsgordel, eveneens bestaande uit twee brede spitsgrachten. Rond 370 bouwden de Romeinen rond de aarden wal een stenen muur van 1,5 meter dik. Waarschijnlijk gebeurde dit op last van keizer Valentinianus I (364-375), de laatste keizer die krachtige maatregelen trof om de noordgrens van het Romeinse rijk te herstellen. Ook het castellum in Cuijk [link] liet hij versterken. Hij bezocht onze omgeving hoogstpersoonlijk om te controleren of alles naar wens ging.
Op en rond het fort woonden voormalige bewoners van Noviomagus en Frankische nieuwkomers. Een omliggend grafveld is in gebruik geweest van 300-700. Hier liggen naar schatting 5.000-10.000 mensen begraven. Binnen deze grafvelden zien we een langzame verandering van crematie naar inhumatie (lijkbegraving). Ook zien we de eerste aanwijzingen voor de introductie van het christendom. Uiteindelijk zou de christelijke god alle andere goden verdringen en zelfs verbieden. Het Valkhof bleef ook in de vroege middeleeuwen een belangrijke plek: een verre nazaat van de Franken, Karel de Grote, bouwde er een palts. Daarvoor gebruikte hij de resten van het Romeinse castellum.
Reconstructie van een kist uit het laat-Romeinse grafveld. Enkele bronzen beslagstukken tonen Bijbelse taferelen. (Collectie Valkhof Museum)
Bronnen en verwijzingen
Literatuur
- Peterse, H. e.a. (red.), 2014. Het Valkhof. 2000 jaar geschiedenis. Nijmegen.
- Hendriks, J. & A. den Braven, 2015. ‘Nijmegen vóór Karel de Grote. Kanttekeningen bij de bewoningscontinuïteit van de oudste stad.’ In: Archeologie in Nederland 19-4, 8-15.
Meer Nijmegen
-
Nijmegen - Grafveld Noviomagus
Nijmegen - Grafveld Noviomagus
Om de stad lagen uitgestrekte grafvelden waar naar schatting 30.000 tot 40.000 mensen zijn begraven. Daaronder ook lieden van de elite, getuige een opgegraven grafcomplex aan de Krayenhofflaan.
-
Nijmegen - Kops Plateau
Nijmegen - Kops Plateau
Op deze buitengewoon strategische plek, uitkijkend over het Rivierengebied, stond een van de eerste Romeinse militaire versterkingen van ons land.
-
Nijmegen - Legioenplaats
Nijmegen - Legioenplaats
De Hunerberg is de eerste plek in Nederland waar de Romeinen zich permanent vestigden. Hier legden ze in het jaar 19 voor Chr. een enorm legerkamp aan voor 2 of 3 legioenen.
-
Nijmegen - Oppidum Batavorum
Nijmegen - Oppidum Batavorum
Rond 12 v.Chr. begonnen de Romeinen met de aanleg van een stedelijke nederzetting in de buurt van de Valkhofheuvel. Deze nederzetting komt in de Romeinse geschriften voor als ‘Oppidum Batavorum’, de hoofdstad der Bataven.
-
Nijmegen - Aquaduct
Nijmegen - Aquaduct
In 2021 zijn delen van het aquaduct van Berg en Dal naar Nijmegen op de lijst van UNESCO werelderfgoed geplaatst. Op Nijmeegs grondgebied liggen drie elementen (‘aardwerken’) van dat aquaduct.
-
Nijmegen - Masker
Nijmegen - Masker
Een van de bekendste vondsten van Nijmegen is een Romeinse, verzilverde gezichtshelm. Het masker is in 1915 (of vlak daarvoor) gevonden op een grindbed in de Waal bij Nijmegen.
-
Nijmegen - Noviomagus
Nijmegen - Noviomagus
Nijmegen is met afstand de oudste, grootste en belangrijkste stad op Nederlands grondgebied. Ulpia Noviomagus was hèt logistiek centrum voor het meest westelijke gedeelte van de limes.
-
Nijmegen - Winkelsteeg
Nijmegen - Winkelsteeg
De Winkelsteeg is het jongste ontwikkelingsgebied van Nijmegen. Archeologisch onderzoek toont aan dat hier in de Romeinse tijd een flinke nederzetting lag.
-
Nijmegen - Noord
Nijmegen - Noord
Nijmegen-Noord is na Leidsche Rijn de grootste VINEX-locatie van ons land. De vele nieuwbouwprojecten hebben geleid tot een grote toename van archeologisch onderzoek.
Wat kan ik doen in de buurt?
-
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
Waalkade 83
6511 XR Nijmegen
