Nijmegen - Noviomagus
Nijmegen is met afstand de oudste, grootste en belangrijkste stad op Nederlands grondgebied. Ulpia Noviomagus heeft haar bestaan te danken aan haar functie als logistiek centrum voor het meest westelijke gedeelte van de limes op het vasteland. Nijmegen diende niet alleen als militair depot en overslagpunt van menskracht en goederen, maar ook als bestuurlijk, economisch en cultureel centrum. Waarschijnlijk is keizer Domitianus (81-96) begonnen met de bouw, met hulp van soldaten van het Tiende Legioen. Noviomagus kreeg stadsrechten van keizer Traianus, die het toestond om voortaan ook zijn familienaam Ulpius te gebruiken: Ulpia Noviomagus.
Impressie van Noviomagus met in het midden een reconstructie van het openbare badgebouw. (Tekening: Mikko Kriek)
Stadsarchivaris Daniëls bij muren van een van de tempels bij het Maasplein. De fundamenten liggen er nog altijd. (Rijksmuseum van Oudheden)
Eind 2e eeuw had de stad een afmeting van ca. 600x600 meter en telde 5.000-7.000 inwoners. Dicht bij de Waal lagen monumentale, openbare gebouwen zoals het forum en een klassiek-Romeinse tempel. Helaas is daar nog maar weinig van opgegraven. Dat geldt wel voor een badgebouw (thermen), met een minimale omvang van 70x70 meter. In het zuiden van Noviomagus zijn twee Gallo-Romeinse tempels opgegraven. Ambachtslieden zoals pottenbakkers, leerbewerkers en bronsgieters woonden veelal in langgerekte, smalle rijtjeshuizen. Overal vond je herbergen en eettentjes.
In de stad woonden mensen van allerlei pluimage bij en met elkaar: rijk en arm, man en vrouw, jong en oud, burgers en slaven. In de stad ontmoetten mensen elkaar met totaal verschillende culturele achtergronden, zoals Romeinen uit mediterrane streken, lokale Bataven, Keltische handelaars, Germaanse immigranten en soldaten uit Thracië. Aan het eind van de 3e eeuw werd de stad echter geheel (of grotendeels) verlaten, waarschijnlijk onder invloed van Frankische invallen in dit deel van het Romeinse rijk. De bewoning concentreerde zich vanaf dat moment op het Valkhof.
Prachtige ring van bergkristal, gevonden in Noviomagus. (Valkhof Museum)
Bronnen en verwijzingen
Literatuur
- Enckevort, H.v., J.K. Haalebos en J. Thijssen, 2000. Nijmegen. Legerplaats en stad in het achterland van de Romeinse limes. Abcoude.
- Heijden, P. van der, 2016. Grens van het Romeinse Rijk. De Limes in Gelderland. Utrecht.
Video
Meer Nijmegen
-
Nijmegen - Grafveld Noviomagus
Nijmegen - Grafveld Noviomagus
Om de stad lagen uitgestrekte grafvelden waar naar schatting 30.000 tot 40.000 mensen zijn begraven. Daaronder ook lieden van de elite, getuige een opgegraven grafcomplex aan de Krayenhofflaan.
-
Nijmegen - Kops Plateau
Nijmegen - Kops Plateau
Op deze buitengewoon strategische plek, uitkijkend over het Rivierengebied, stond een van de eerste Romeinse militaire versterkingen van ons land.
-
Nijmegen - Legioenplaats
Nijmegen - Legioenplaats
De Hunerberg is de eerste plek in Nederland waar de Romeinen zich permanent vestigden. Hier legden ze in het jaar 19 voor Chr. een enorm legerkamp aan voor 2 of 3 legioenen.
-
Nijmegen - Valkhof
Nijmegen - Valkhof
Meer dan twee eeuwen na de brand in Oppidum Batavorum namen de Romeinen het Valkhof opnieuw in gebruik. Eind 3e eeuw legden ze hier een fort aan, een castellum.
-
Nijmegen - Oppidum Batavorum
Nijmegen - Oppidum Batavorum
Rond 12 v.Chr. begonnen de Romeinen met de aanleg van een stedelijke nederzetting in de buurt van de Valkhofheuvel. Deze nederzetting komt in de Romeinse geschriften voor als ‘Oppidum Batavorum’, de hoofdstad der Bataven.
-
Nijmegen - Aquaduct
Nijmegen - Aquaduct
In 2021 zijn delen van het aquaduct van Berg en Dal naar Nijmegen op de lijst van UNESCO werelderfgoed geplaatst. Op Nijmeegs grondgebied liggen drie elementen (‘aardwerken’) van dat aquaduct.
-
Nijmegen - Masker
Nijmegen - Masker
Een van de bekendste vondsten van Nijmegen is een Romeinse, verzilverde gezichtshelm. Het masker is in 1915 (of vlak daarvoor) gevonden op een grindbed in de Waal bij Nijmegen.
-
Nijmegen - Winkelsteeg
Nijmegen - Winkelsteeg
De Winkelsteeg is het jongste ontwikkelingsgebied van Nijmegen. Archeologisch onderzoek toont aan dat hier in de Romeinse tijd een flinke nederzetting lag.
-
Nijmegen - Noord
Nijmegen - Noord
Nijmegen-Noord is na Leidsche Rijn de grootste VINEX-locatie van ons land. De vele nieuwbouwprojecten hebben geleid tot een grote toename van archeologisch onderzoek.
Wat kan ik doen in de buurt?
-
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
Waalkade 83
6511 XR Nijmegen
