Nijmegen - Aquaduct
In 2021 zijn delen van het aquaduct van Berg en Dal naar Nijmegen op de lijst van UNESCO werelderfgoed geplaatst. Op Nijmeegs grondgebied liggen drie elementen (‘aardwerken’) van dat aquaduct. Door het terrein Mariënboom (of Mariënbosch) loopt een 400 meter lange geul. Deze ligt precies in het verlengde van de zuidelijk gelegen Swartendijk, dat het aquaduct over een dal leidde. Om het aquaduct hierna op het iets oplopende terrein op de juiste hoogte te houden, moesten de Romeinen het niveau hier juist verlagen door het graven van een 400 meter lange geul. Voor het graven daarvan is naar schatting zo’n 6.500 m3 grond verplaatst.
De verschillende elementen van het aquaduct van Nijmegen, geprojecteerd op een hoogtekaart (AHN). (RomeinenNU)
De geul (in blauw) bepaalde ook de grens van het 18e-eeuwse landgoed Mariënbosch. In rood de Broerdijk. Het noorden ligt onder. (Kaart van De Man uit 1799)
Aan de twee uiteinden valt de geul nauwelijks op, maar in het midden zal deze in de Romeinse tijd een diepte van 3 meter en een breedte van 9 meter hebben gehad. De geul is nog altijd goed herkenbaar in het landschap. Een houten bruggetje accentueert het actuele hoogteverschil. De geul van Mariënboom loopt in kaarsrechte lijn naar de Bosweg, waar het aquaduct bij grondwerkzaamheden in 2020 ook weer als geul is teruggevonden. De geul was 2 meter diep en had een min of meer vlakke bodem van 2,6 meter breed met in het midden een rechthoekige verkleuring van 80 cm breed.
Van de Bosweg voert de waterleiding naar de Broerdijk, die een breed dal oversteekt. Deze dam heeft zeker deel uitgemaakt van het aquaduct. De vraag is echter of het een massieve dam is geweest, of een lage dam met daarop een houten aquaductbrug. In 1920 zag archeoloog Holwerda in de Broerdijk een rij paalgaten van 30 cm doorsnede: mogelijk de resten van zware funderingen. Onlangs dook bij het RMO een glasnegatief op die dit verhaal bevestigt. Na de Broerdijk komt de waterleiding aan op zijn eindbestemming, de legioenplaats op de Hunerberg [link].
Het aquaduct als geul onder de huizen aan de Bosweg. (RomeinenNU)
Bronnen en verwijzingen
Literatuur
- Kessener, P. & M. Janssens, 2017. Onderzoek ten behoeve van de UNESCO nominatie Romeins aquaduct, Gemeente Berg en Dal en gemeente Nijmegen. Een archeologisch wetenschappelijke bureaustudie. Weesp.
- Kloosterman, R., 2022. Archeologischonderzoek naar het RomeinseaquaductaandeBoswegteNijmegen. Nijmegen.
Video
Website
Meer Nijmegen
-
Nijmegen - Grafveld Noviomagus
Nijmegen - Grafveld Noviomagus
Om de stad lagen uitgestrekte grafvelden waar naar schatting 30.000 tot 40.000 mensen zijn begraven. Daaronder ook lieden van de elite, getuige een opgegraven grafcomplex aan de Krayenhofflaan.
-
Nijmegen - Kops Plateau
Nijmegen - Kops Plateau
Op deze buitengewoon strategische plek, uitkijkend over het Rivierengebied, stond een van de eerste Romeinse militaire versterkingen van ons land.
-
Nijmegen - Legioenplaats
Nijmegen - Legioenplaats
De Hunerberg is de eerste plek in Nederland waar de Romeinen zich permanent vestigden. Hier legden ze in het jaar 19 voor Chr. een enorm legerkamp aan voor 2 of 3 legioenen.
-
Nijmegen - Valkhof
Nijmegen - Valkhof
Meer dan twee eeuwen na de brand in Oppidum Batavorum namen de Romeinen het Valkhof opnieuw in gebruik. Eind 3e eeuw legden ze hier een fort aan, een castellum.
-
Nijmegen - Oppidum Batavorum
Nijmegen - Oppidum Batavorum
Rond 12 v.Chr. begonnen de Romeinen met de aanleg van een stedelijke nederzetting in de buurt van de Valkhofheuvel. Deze nederzetting komt in de Romeinse geschriften voor als ‘Oppidum Batavorum’, de hoofdstad der Bataven.
-
Nijmegen - Masker
Nijmegen - Masker
Een van de bekendste vondsten van Nijmegen is een Romeinse, verzilverde gezichtshelm. Het masker is in 1915 (of vlak daarvoor) gevonden op een grindbed in de Waal bij Nijmegen.
-
Nijmegen - Noviomagus
Nijmegen - Noviomagus
Nijmegen is met afstand de oudste, grootste en belangrijkste stad op Nederlands grondgebied. Ulpia Noviomagus was hèt logistiek centrum voor het meest westelijke gedeelte van de limes.
-
Nijmegen - Winkelsteeg
Nijmegen - Winkelsteeg
De Winkelsteeg is het jongste ontwikkelingsgebied van Nijmegen. Archeologisch onderzoek toont aan dat hier in de Romeinse tijd een flinke nederzetting lag.
-
Nijmegen - Noord
Nijmegen - Noord
Nijmegen-Noord is na Leidsche Rijn de grootste VINEX-locatie van ons land. De vele nieuwbouwprojecten hebben geleid tot een grote toename van archeologisch onderzoek.
Wat kan ik doen in de buurt?
-
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
Waalkade 83
6511 XR Nijmegen
