Tiel-Passewaaij
De opgraving voorafgaand aan de nieuwbouwwijk Passewaaij in Tiel heeft een schat aan kennis opgeleverd over de ontwikkeling van een plattelandsnederzetting in de Romeinse tijd. In de 1e eeuw woonden er weliswaar Bataven, maar vrijwel alles ademende nog ijzertijd. Pas na de Bataafse Opstand kwam de Romanisering (de versmelting met de klassieke Romeinse cultuur) in een stroomversnelling. De bewoners oriënteerden zich steeds meer op externe markten en gingen zich toeleggen op het fokken van paarden. Waarschijnlijk gebeurde dat onder impuls van teruggekeerde Bataafse veteranen uit het Romeinse leger.
Impressie van de nederzetting, met in het midden twee boerderijen, links het grafveld en op de voorgrond wat akkers (Mikko Kriek)
Romeins importaardewerk uit crematiegraven: een teken van Romanisering (Valkhof Museum en Provinciaal Depot).
De nederzetting kende een aantal uitbreidingsfasen, waarbij zich twee kernen ontwikkelden aan weerszijde van een gemeenschappelijk grafveld. Zelfs in de grootste uitbreiding bleef de omvang beperkt tot vier à vijf gelijktijdige boerderijen. Wel zien we vanaf het eind van de 1e eeuw steeds meer de hand van de Romeinse overheid, die zorgde voor een nieuwe landindeling met ruimere en strak geordende percelen. De aanleg van een graanschuur (horreum) wijst op surplusproductie voor stadsbewoners en het leger, in dit geval van emmertarwe en gerst. Emmertarwe vormde een van de basisingrediënten voor soldatenkost, en gerst was nodig als voedsel voor paarden en het bereiden van bier.
Ook voor de laat-Romeinse tijd gidst Passewaaij ons door de geschiedenis. Halverwege de 3e eeuw stond hier nog maar 1 boerderij, een teken dat het allemaal niet zo best ging in onze streken. Dat kwam vooral door een combinatie slechtere natuurlijke omstandigheden (zoals overstromingen) en dreigende invallen van Germanen/Franken. Maar omdat diezelfde Franken zich ook vestigden in de nederzetting, zorgden ook voor continuering ervan. Zo staat Passewaaij ook model voor de Frankisering van de maatschappij in laat-Romeinse tijd.
Sleutel met kunstig bewerkt handvat in de vorm van een zwijnenkop en het hoofd van Silenus (Flipje en Streekmuseum Tiel)
Bronnen en verwijzingen
Literatuur
-
Roymans, N., T. Derks & S. Heeren (red.), 2007. Opgravingen te Tiel-Passewaaij. Een Bataafse plattelandsgemeenschap in de wereld van het Romeinse rijk. Utrecht.
-
Heeren, S. (red.), 2007. De nederzetting aan de Passewaaijse Hogeweg. Opgravingen bij Tiel-Passewaaij 1. ZAR 29. Amsterdam.
Meer Regio Betuwe
-
Kesteren
Kesteren
Binnen de Neder-Germaanse limes vormt Kesteren een geval apart. Opgravingen laten zien dat hier in de Romeinse tijd volop activiteit is geweest, zowel militair als civiel. Men nam daarom lange tijd aan dat hier het van de Peutingerkaart bekende castellum
-
Maurik
Maurik
In de jaren '70 zijn bij baggerwerkzaamheden ten noorden van Maurik een groot aantal vondsten gedaan. De combinatie van militaire vondsten en bouwmateriaal (zoals tufsteen en dakpannen) wijzen op een castellum.
-
Culemborg Voorkoop
Culemborg Voorkoop
Voorafgaand aan de aanleg van de wijk Voorkoop hebben archeologen in 1971 een veldkartering uitgevoerd. Daarbij zijn veel Romeinse vondsten gedaan, zoals aardewerk (zowel handgevormd als terra sigillata), glaswerk en een maalsteen.
-
Maurik – De Woerd
Maurik – De Woerd
Jan Hendrik Holwerda groef tussen Rijswijk en Maurik met behulp van plaatselijke arbeiders een ‘Bataafsche nederzetting’ op. Hij legde daarbij een groot aantal sporen van gebouwen, greppels en ‘palissaden’ bloot.
-
Geldermalsen centrum
Geldermalsen centrum
Bij zandafgravingen op het landgoed Bottesteyn, begin 20e eeuw, kwamen tal van Romeinse voorwerpen tevoorschijn.
-
IJzendoorn - Binnenwaard
IJzendoorn - Binnenwaard
Vanaf de jaren ’60 zijn de uiterwaarden van IJzendoorn – bekend als de Binnenwaard – het doelwit geworden van grootschalige ontzandingen. Dat heeft geleid tot een aantal opvallende, losse vondsten.
-
Hien
Hien
Even ten oosten van Dodewaard, in het gehucht Hien, heeft de Historische Kring Kesteren en Omstreken zich in 1976 ontfermd over een zojuist gerooide boomgaard.
-
Maurik - castellum
Maurik - castellum
Tijdens zandwinning in een oude Rijnarm bij Maurik in 1972 zijn talloze Romeinse vondsten gedaan. Vrijwel zonder uitzondering komen ze uit baggerstort en zijn ze veiliggesteld door plaatselijke amateurs.
