Maurik – De Woerd
Jan Hendrik Holwerda groef tussen Rijswijk en Maurik met behulp van plaatselijke arbeiders een ‘Bataafsche nederzetting’ op. Hij legde daarbij een groot aantal sporen van gebouwen, greppels en ‘palissaden’ bloot. Holwerda registreerde zorgvuldig het aardewerk dat er verrassend Romeins uitzag, inclusief het chique terra sigillata. Daarnaast vond hij ‘vrij talrijke resten van leemvakwerkbouw, waarbij immers de leem in dikke lagen op een raam van takken was gestreken, welke in het gedroogde leem natuurlijk hun indruksels achterlieten.’ Holwerda concludeerde dat de nederzetting kort na het midden van de 1e eeuw is gebouwd en ongeveer een eeuw heeft bestaan.
Plattegrond van de Bataafse nederzetting bij Maurik (Holwerda 1917, 221).
Het opgravingsterrein in de jonge boomgaard. Links de tent waar Holwerda uitzicht had over het werk (Rijksmuseum van Oudheden).
Jan Hendrik Holwerda (1873-1951) was directeur van het Rijksmuseum van Oudheden en een autoriteit in de archeologie. Hij introduceerde in Nederland nieuwe opgravingsmethoden die hij had geleerd in Duitsland, maar sloeg met zijn theorieën nogal eens de plank mis. De opgraving in 1915-1916 heeft niet eens zoveel spectaculaire vondsten opgeleverd en zijn plattegrond zouden we nu wellicht heel anders interpreteren, maar het markeert wel een ommekeer in het denken over Romeins Nederland. Voorheen ging de archeologische aandacht vooral uit naar limesforten en steden (Nijmegen, Voorburg), maar nu kwam ook het Romeins-Bataafse platteland op de agenda.
Met de opgraving in Maurik wilde Holwerda eens goed onderzoeken hoe zo’n ‘Bataafsche nederzetting’ er nu werkelijk uitzag. Want hij ergerde zich toen al – meer dan een eeuw geleden - aan schoolboekjes die de jeugd maar voorhielden dat de Bataven als halve wilden in holle boomstammen de Rijn waren afgezakt. ‘We zullen echter in het volgende zien, dat onze eerste werkelijke kennismaking met zulke verschijnselen, door eigen onderzoek met de spade, ons dwingt die vroegere meening sterk te wijzigen en een geheel ander licht werpt over deze stammen en de beschavingstrap, waarop ze stonden.’ En daarin had hij groot gelijk.
Romeins en Bataafse aardewerk, gevonden in 1915 (Rijksmuseum van Oudheden).
Bronnen en verwijzingen
Literatuur
-
Holwerda, J.H., 1917. ‘Een Woerd te Rijswijk (gem. Maurik). Opgraving van eene Bataafsche nederzetting.’ In: Bijdragen en Mededeelingen Gelre XX, 221-246.
Meer Regio Betuwe
-
Kesteren
Kesteren
Binnen de Neder-Germaanse limes vormt Kesteren een geval apart. Opgravingen laten zien dat hier in de Romeinse tijd volop activiteit is geweest, zowel militair als civiel. Men nam daarom lange tijd aan dat hier het van de Peutingerkaart bekende castellum
-
Maurik
Maurik
In de jaren '70 zijn bij baggerwerkzaamheden ten noorden van Maurik een groot aantal vondsten gedaan. De combinatie van militaire vondsten en bouwmateriaal (zoals tufsteen en dakpannen) wijzen op een castellum.
-
Tiel-Passewaaij
Tiel-Passewaaij
De opgraving voorafgaand aan de nieuwbouwwijk Passewaaij in Tiel heeft een schat aan kennis opgeleverd over de ontwikkeling van een plattelandsnederzetting in de Romeinse tijd.
-
Culemborg Voorkoop
Culemborg Voorkoop
Voorafgaand aan de aanleg van de wijk Voorkoop hebben archeologen in 1971 een veldkartering uitgevoerd. Daarbij zijn veel Romeinse vondsten gedaan, zoals aardewerk (zowel handgevormd als terra sigillata), glaswerk en een maalsteen.
-
Geldermalsen centrum
Geldermalsen centrum
Bij zandafgravingen op het landgoed Bottesteyn, begin 20e eeuw, kwamen tal van Romeinse voorwerpen tevoorschijn.
-
IJzendoorn - Binnenwaard
IJzendoorn - Binnenwaard
Vanaf de jaren ’60 zijn de uiterwaarden van IJzendoorn – bekend als de Binnenwaard – het doelwit geworden van grootschalige ontzandingen. Dat heeft geleid tot een aantal opvallende, losse vondsten.
-
Hien
Hien
Even ten oosten van Dodewaard, in het gehucht Hien, heeft de Historische Kring Kesteren en Omstreken zich in 1976 ontfermd over een zojuist gerooide boomgaard.
-
Maurik - castellum
Maurik - castellum
Tijdens zandwinning in een oude Rijnarm bij Maurik in 1972 zijn talloze Romeinse vondsten gedaan. Vrijwel zonder uitzondering komen ze uit baggerstort en zijn ze veiliggesteld door plaatselijke amateurs.
