Maurik - castellum
Tijdens zandwinning in een oude Rijnarm bij Maurik in 1972 zijn talloze Romeinse vondsten gedaan. Vrijwel zonder uitzondering komen ze uit baggerstort en zijn ze veiliggesteld door plaatselijke amateurs. Op basis van al het materiaal (met name militaire voorwerpen en bouwmateriaal) wordt algemeen geconcludeerd dat hier het limesfort Mannaricium moet hebben gelegen. Die plaats wordt ook genoemd op de Peutingerkaart. Bestudering van de munten en de mantelspelden (fibula’s) laat zien dat het fort is aangelegd na de Bataafse Opstand en werd verlaten aan het eind van de 3e eeuw. Mogelijk is het in de 4e eeuw nog even bewoond geweest, maar rond 350 definitief verlaten.
Amateurarcheologen zeven opgebaggerde grond bij Maurik in 1973 (HKKO).
Bronzen emmer uit Maurik. Op de rand is een inscriptie aangebracht door een Romeinse militair uit Thracië (MHV).
Uit inscripties kennen we de namen van twee eenheden van de hulptroepen uit de 1e eeuw: Cohors II Hispanorum Equitata uit Spanje en Cohors II Thracum Equitata uit Thracië (ongeveer het huidige Noord-Macedonië, Zuid-Bulgarije en West-Turkije). In beide gevallen gaat om een cohors equitata, een infanterie-eenheid van zes centuries (480 man) met een extra cavalerie-eenheid van 128 ruiters. In het fort waren dus mogelijk zo'n 600 man gelegerd, hoewel dat aantal waarschijnlijk stukken lager lag gedurende vredestijd – en dat was het vrijwel permanent, zeker de eerste anderhalve eeuw van het bestaan van het fort.
Er zijn door de aard van de baggerwerkzaamheden nooit muren op hun oorspronkelijke locatie gevonden. De vindplaats voldoet daarmee niet aan de UNESCO-eis van 100% zekerheid dat het monument nog in situ is. Maurik valt dan ook formeel buiten de UNESCO toekenning voor de Neder-Germaanse limes. Resten van het fort zouden echter nog steeds in of rond het Eiland van Maurik moeten liggen, mogelijk op een diepte van 4-7 meter onder het huidige gemiddelde wateroppervlak. Enkele teruggevonden scheepsplanken zijn waarschijnlijk afkomstig van platbodems van het type Zwammerdam, en mogelijk ook van een marineschip – voor Nederlandse begrippen een zeldzame vondst.
Scheepsplank uit Maurik, mogelijk van een marineschip. De planken zijn helaas verdwenen (HKKO).
Bronnen en verwijzingen
Literatuur
- Haalebos, J.K., 1976. Munten uit Maurik. In: Oudheidkundige Mededelingen RMO 57, 197-226.
- Haalebos, J.K., 1984-1985. Fibulae uit Maurik. In: Oudheidkundige Mededelingen RMO 65, supplement.
- Heijden, P. van der, 2016. Grens van het Romeinse Rijk. De Limes in Gelderland. Utrecht
- Heijden, P. van der, 2020. ‘Romeinse schepen in het Gelderse rivierengebied. Deel I: een inventarisatie.’ In: Archeologie in Nederland 4, nr. 2, 24-33.
Meer Regio Betuwe
-
Kesteren
Kesteren
Binnen de Neder-Germaanse limes vormt Kesteren een geval apart. Opgravingen laten zien dat hier in de Romeinse tijd volop activiteit is geweest, zowel militair als civiel. Men nam daarom lange tijd aan dat hier het van de Peutingerkaart bekende castellum
-
Maurik
Maurik
In de jaren '70 zijn bij baggerwerkzaamheden ten noorden van Maurik een groot aantal vondsten gedaan. De combinatie van militaire vondsten en bouwmateriaal (zoals tufsteen en dakpannen) wijzen op een castellum.
-
Tiel-Passewaaij
Tiel-Passewaaij
De opgraving voorafgaand aan de nieuwbouwwijk Passewaaij in Tiel heeft een schat aan kennis opgeleverd over de ontwikkeling van een plattelandsnederzetting in de Romeinse tijd.
-
Culemborg Voorkoop
Culemborg Voorkoop
Voorafgaand aan de aanleg van de wijk Voorkoop hebben archeologen in 1971 een veldkartering uitgevoerd. Daarbij zijn veel Romeinse vondsten gedaan, zoals aardewerk (zowel handgevormd als terra sigillata), glaswerk en een maalsteen.
-
Maurik – De Woerd
Maurik – De Woerd
Jan Hendrik Holwerda groef tussen Rijswijk en Maurik met behulp van plaatselijke arbeiders een ‘Bataafsche nederzetting’ op. Hij legde daarbij een groot aantal sporen van gebouwen, greppels en ‘palissaden’ bloot.
-
Geldermalsen centrum
Geldermalsen centrum
Bij zandafgravingen op het landgoed Bottesteyn, begin 20e eeuw, kwamen tal van Romeinse voorwerpen tevoorschijn.
-
IJzendoorn - Binnenwaard
IJzendoorn - Binnenwaard
Vanaf de jaren ’60 zijn de uiterwaarden van IJzendoorn – bekend als de Binnenwaard – het doelwit geworden van grootschalige ontzandingen. Dat heeft geleid tot een aantal opvallende, losse vondsten.
-
Hien
Hien
Even ten oosten van Dodewaard, in het gehucht Hien, heeft de Historische Kring Kesteren en Omstreken zich in 1976 ontfermd over een zojuist gerooide boomgaard.
