Maurik
In de jaren '70 zijn bij baggerwerkzaamheden ten noorden van Maurik een groot aantal vondsten gedaan. De combinatie van militaire vondsten en bouwmateriaal (zoals tufsteen en dakpannen) wijzen op een castellum. Er zijn nooit muren op hun oorspronkelijke locatie gevonden en we kunnen dus ook niets met zekerheid zeggen over de grootte van de versterking. Mede doordat een groot deel van bewijsmateriaal met het Maurikse zand is versleept naar Texel om daar te worden gebruikt voor de versteviging van dijken. Hoogstwaarschijnlijk hebben we hier te maken met het castellum Mannaricium, dat we kennen uit het Reisboek van Antoninus, die een eindeloze opsomming van plaatsen langs doorgaande wegen met de onderlinge afstanden geeft. Volgens dat reisboek moet Mannaricium 33 kilometer van Utrecht liggen, wat overeen komt met de vondsten die gedaan zijn.
Amateurarcheologen van de AWN aan het werk in 1973.
Bronzen emmer (situla) uit de 1e eeuw, waarin ne Firmus zijn naam en eenheid heeft gstanst. Collectie Museum Het Valkhof
Bestudering van de munten en de mantelkledingspelden (fibula’s) laat zien dat het fort is aangelegd na de Bataafse Opstand en werd verlaten aan het eind van de derde eeuw. In het tweede kwart van de vierde eeuw is de plek weer even in gebruik genomen. We weten niet of dat in het fort was of in de bijbehorende nederzetting (vicus). Hoe dan ook is de plek rond 350 definitief verlaten. We kennen uit inscripties de namen van twee cohorten uit de tweede helft van de eerste eeuw: Cohors II Thracum Equitata en Cohors II Hispanorum Equitata. Dat is in lijn met de Romeinse politiek om hulptroepen een flink eind uit de buurt van hun geboortegrond te stationeren: Cohors Hispanorum komt uit Spanje en Cohors Thracum uit Tracië, ongeveer het huidige Macedonië, Bulgarije en West-Turkije.
De Romeinen bouwden het castellum op de zuidelijke oever in een bocht van de Rijn. In de loop der tijd heeft de Rijn deze oever helemaal opgeruimd. Zoals met veel 'verdronken forten' aan het water zijn kleine voorwerpen mogelijk verspoeld geraakt, terwijl grotere en zwaardere objecten (zoals bouwmaterialen) zijn onderspoeld, langzaam in de bodem gezakt en afgedekt met zand en klei. De resten van het fort zijn dan ook vele meters onder het maaiveld gevonden.
Het is lastig om en verdwenen castellum zichtbaar te maken. Bron: Wikimedia Commons
Bronnen en verwijzingen
Literatuur
- Haalebos, J.K., 'Munten uit Maurik'. In: Oudheidkundige Mededelingen RMO 57 (1976), 197-226.
- Haalebos, J.K. ‘Fibulae uit Maurik’. In: Oudheidkundige Mededelingen RMO 65, 1984-1985, supplement.
- Heijden, P. van der. Grens van het Romeinse rijk. De limes in Gelderland. Utrecht 2016.
-
Kesteren
Kesteren
Binnen de Neder-Germaanse limes vormt Kesteren een geval apart. Opgravingen laten zien dat hier in de Romeinse tijd volop activiteit is geweest, zowel militair als civiel. Men nam daarom lange tijd aan dat hier het van de Peutingerkaart bekende castellum
-
Tiel-Passewaaij
Tiel-Passewaaij
De opgraving voorafgaand aan de nieuwbouwwijk Passewaaij in Tiel heeft een schat aan kennis opgeleverd over de ontwikkeling van een plattelandsnederzetting in de Romeinse tijd.
-
Culemborg Voorkoop
Culemborg Voorkoop
Voorafgaand aan de aanleg van de wijk Voorkoop hebben archeologen in 1971 een veldkartering uitgevoerd. Daarbij zijn veel Romeinse vondsten gedaan, zoals aardewerk (zowel handgevormd als terra sigillata), glaswerk en een maalsteen.
-
Maurik – De Woerd
Maurik – De Woerd
Jan Hendrik Holwerda groef tussen Rijswijk en Maurik met behulp van plaatselijke arbeiders een ‘Bataafsche nederzetting’ op. Hij legde daarbij een groot aantal sporen van gebouwen, greppels en ‘palissaden’ bloot.
-
Geldermalsen centrum
Geldermalsen centrum
Bij zandafgravingen op het landgoed Bottesteyn, begin 20e eeuw, kwamen tal van Romeinse voorwerpen tevoorschijn.
-
IJzendoorn - Binnenwaard
IJzendoorn - Binnenwaard
Vanaf de jaren ’60 zijn de uiterwaarden van IJzendoorn – bekend als de Binnenwaard – het doelwit geworden van grootschalige ontzandingen. Dat heeft geleid tot een aantal opvallende, losse vondsten.
-
Hien
Hien
Even ten oosten van Dodewaard, in het gehucht Hien, heeft de Historische Kring Kesteren en Omstreken zich in 1976 ontfermd over een zojuist gerooide boomgaard.
-
Maurik - castellum
Maurik - castellum
Tijdens zandwinning in een oude Rijnarm bij Maurik in 1972 zijn talloze Romeinse vondsten gedaan. Vrijwel zonder uitzondering komen ze uit baggerstort en zijn ze veiliggesteld door plaatselijke amateurs.
