Column | Vrouwen aan tafel
Door Manon Henzen - In fresco’s uit de Romeinse tijd vinden we regelmatig een bont gezelschap dat relaxt aanligt voor een diner. Onderuit gezakt in de kussens op het triclinium lijkt er meer aandacht te zijn voor de disgenoten dan voor het lekkers op de kleine tafeltjes die voor hen neergezet zijn. Op enkele van deze fresco’s met banketscènes prijken ook vrouwen. Wat deden zij daar aan tafel?
Bronnenmateriaal over vrouwen in de keuken of aan tafel in de oudheid is zeer schaars. Door het bijeenschrapen van tekstbronnen, beeldmateriaal en archeologische resten ontvouwt zich voorzichtig een beeld van haar rol in de culinaire wereld.
Huishouden
In de betere kringen zorgde de vrouw des huizes dat het huishouden op rolletjes verliep. Zij stuurde personeel en slaven aan, beheerde en controleerde voorraden en droeg zorg voor inkopen. Zo ook op het gebied van voeding.
In steden toog zij regelmatig naar markt en winkels om verse producten in te kopen, zoals vlees, vis en groenten. De hulp aan haar zijde droeg de boodschappen en betaalde de verkopers. Droogwaar als granen, peulvruchten, noten en zuidvruchten kocht zij vaak in grotere hoeveelheden aan. De producten werden bewaard in aardewerk voorraadpotten, die zij dagelijks controleerde op hoeveelheid en staat.
In eenvoudiger kringen bestierden vrouwen het huishouden en droegen zij zorg voor de uitvoering ervan. Zowel de inkopen als het bereiden van het voedsel werd door haar gedaan. Samen met haar gezin genoot zij van haar afhaal- of huisbereide maaltijd.
In de keuken en aan tafel
In de keuken
Het was meestal de vrouw des huizes die besliste over de dagelijkse maaltijden, over wat er op tafel kwam als gasten aan tafel verschenen en wat er geserveerd werd tijdens feesten en banketten. Zij kookte niet zelf, maar liet dat door haar personeel doen. Keukenpersoneel was vaak een mix van mannen en vrouwen. Helaas is een duidelijke taakverdeling niet bekend. Wat we wel weten is dat voor grote banketten externe koks ingehuurd werden, dat waren overigens meestal mannen.
Aan tafel
Waar in de Griekse oudheid geen plaats was voor vrouwen aan tafel (behalve courtisanes), schikten zij zich in de Romeinse tijd naast hun man, zoon of andere dames op het triclinium. Ze werden geacht een goede gastvrouw te zijn. Waarschijnlijk zorgde de dame met haar blikken en knikken naar het bedienend personeel dat de avond op rolletjes verliep en niemand iets tekortkwam, terwijl ze de conversatie op gang hield, met verleidelijke blik een politieke roddel ontfutselde en trots toelichting gaf op de mooie gerechtjes en bijzondere producten die op tafel verschenen. Je vraagt je af of vrouwen wel tijd hadden om te eten.
Manon Henzen is culinair historica en zet zich met eet!verleden in om culinaire geschiedenis op de kaart te zetten. Met haar uitgave Garum & Duivelsdrek – De Romeinse keuken voor de tafel van nu kun je zelf aan de slag met gerechten uit de Romeinse tijd.