Stuk Romeins aquaduct gevonden in Nijmegen

In Nijmegen is een deel van het Romeinse aquaduct gevonden dat tussen Berg en Dal en Nijmegen liep. Aan de Bosweg zijn in een bouwput sporen gevonden. Die wijzen er op dat er op 3 meter diepte een houten bak of goot heeft gelopen. De vondst maakt duidelijk welke route het aquaduct heeft gelopen vanaf de heuvels in Berg en Dal naar het Romeins legioenskamp in Nijmegen. De bouwput is ondertussen weer dicht.

Onderzoek van de gemeentelijke archeologen heeft uitgewezen dat het hier inderdaad gaat om een deel van het tracé van het aquaduct van Berg en Dal. Waar aan het maaiveld niets te zien was bleek op een diepte van bijna 3 meter een diepe ingraving aanwezig te zijn, met een vlakke bodem. De archeologen interpreteren dit als resten van een houten bak of goot, waardoor het water stroomde. De sporen zijn gedocumenteerd en er zijn verschillende monsters genomen voor nader onderzoek. Hiervan zijn nog geen gegevens beschikbaar.

Water voor legioenskamp

Het belang van het aquaduct is groot. Het maakte onderdeel uit van de militaire infrastructuur aan de Romeinse rijksgrens. Het aquaduct bestaat uit een verzameling van gegraven dalen, opgeworpen dammen en intussen verdwenen houten goten. Hiermee werden verschillende bronnen ten oosten van Nijmegen verbonden en werd het water over een zo’n 5 kilometer lange route naar het legioenskamp op de Hunerberg geleid. Op de Hunerberg lag vanaf circa 71 na Chr. het enige legioen in wat nu Nederland is: de Legio X Gemina. Een Romeins legioen telt ongeveer 5.000 soldaten. Rondom de legerplaats was een militaire stad gesticht (canabae legionis) waar ook nog eens duizenden mensen woonden en werkten. De schatting is dat er zeker 10.000 tot 15.000 mensen op de Hunerberg woonden. De dagelijkse behoefte aan schoon drinkwater was groter dan er lokaal te vinden was. De Romeinse oplossing was het aquaduct. Dit bracht al het beschikbare drinkwater uit de wijde omgeving naar de Hunerberg. 

Unesco werelderfgoed

De overblijfselen van Romeinse legerplaatsen en de daarbij horende zaken als dit aquaduct maken deel uit van een serie gebieden waarvoor bij de UNESCO in Parijs de status van Werelderfgoed is aangevraagd. Het rijk en de drie provincies Gelderland, Utrecht en Zuid-Holland, samen met ruim 20 gemeenten, hebben een serie terreinen genomineerd om de werelderfgoedstatus te krijgen. Nederland doet deze voordracht samen met de Duitse Bundesländer Nordrhein-Westfalen en Rheinland-Pfalz. Het geheel staat bekend als de Neder-Germaanse limes. Over de voordracht wordt in 2021 beslist.

Archeologisch rijksmonument

Binnen deze voordracht is het Nijmeegse aquaduct het enige militaire aquaduct. Het is sowieso het enige bekende aquaduct in Nederland. De meest zichtbare delen in de gemeenten Berg en Dal en Nijmegen zijn jaren geleden al beschermd als archeologisch rijksmonument. De uitgegraven dalen van het Kerstendal en Louisedal zijn net als de opgeworpen dammen bij de Cortendijk en de Swartendijk na bijna 2000 jaar nog steeds in het landschap te zien.

Het terrein aan de Bosweg was wel al in beeld als mogelijk tracé voor het aquaduct, maar omdat er aan het maaiveld niets zichtbaar was bestond er nog twijfel. Die twijfel richtte zich niet op de vraag of er sprake is van een aquaduct, maar meer op de exacte loop en de vorm die het aquaduct hier heeft gehad. Dankzij het nu uitgevoerde onderzoek weten we nu dat het aquaduct hier inderdaad lag, en dat het in een diepe geul ingegraven was.