Bacchus op Matilo
De hedendaagse wandelaar die Park Matilo uitloopt, komt bij het gebouw van de scouting vijf rijen met druiven tegen: stadswijngaard Matilo. Er staan zowel witte als rode, van zeer uiteenlopende druivenrassen, waaronder maréchal foch. Ze worden beheerd door de leden van de Leidse Wijnvereniging Matilo, die er ook wijn van maken. Op een Romeins voorbeeld gaat die wijngaard niet terug, maar wijndrinken, dat danken we wel aan de Romeinse aanwezigheid 2000 jaar geleden.
Helaas zijn namelijk nooit echte bewijzen gevonden dat de Romeinen de wijnbouw naar ons land hebben gebracht, hoewel dat wel vaak gezegd wordt. Nergens zijn pershuizen gevonden, noch plekken waar een aantal aardewerken kruiken (dolia) in de grond gegraven zijn om wijn te laten rijpen, zoals dat in Frankrijk en Italië gebeurde. Ook grote hoeveelheden druivenpitjes, vaak een aanwijzing voor de verwerking van druiven tot wijn, zijn in ons land als archeologische vondst niet aangetroffen.
De Romeinse soldaat die in de eerste paar eeuwen van onze jaartelling fort Matilo uitliep, kwam er dan ook zeker geen wijngaard tegen. Maar een glas of beker wijn, dat lustte hij wel. Wijn werd uit zuidelijker streken en van de Rijn en Moezel naar de limes geïmporteerd, in houten vaten en aardewerken amforen. Zo zijn in een aantal forten resten van houten wijnvaten gevonden, inmiddels hergebruikt als afvalput. Andere getuigen van een rijke wijncultuur tussen het jaar 0 en 400 zijn de fraaie wijnserviezen, onder andere te zien in het Rijksmuseum van Oudheden.
Terug naar de druivenstokken in Park Matilo. Vijf rijen met elk zo’n twintig stokken zijn wel erg weinig, dus voor de wijnen van Château Matilo worden ook andere druiven gebruikt. De vereniging zamelt namelijk ook de druiven in van Leidenaren met een druivenstok in de tuin. Ieder jaar zijn er een aantal dagen waarop die druiven ingeleverd kunnen worden. Doel van de Vereniging is jaarlijks de Leidse wijn Château Matilo te produceren; de stadswijngaard in het archeologische park te beheren; een creatieve bijdrage te leveren aan de uitbouw van het archeologische park Matilo; de buurt te betrekken bij het onderhoud van de wijngaard en het productieproces van de wijn; op het project plaats te bieden voor zinvolle dagbesteding van kwetsbare bewoners van de omliggende wijken.
Inmiddels is de oogst van 2018 op Matilo binnen, zijn de druiven met behulp van vele vrijwillige handen geselecteerd, vervolgens ontsteelt en geperst. En kunnen we in de loop van 2019 de limeswijnen van de prachtige zomer 2018 verwachten. Bijvoorbeeld de Corbulo Blanc de Noir (een witte wijn gemaakt van rode druiven). Voor wie zolang niet wil wachten: op zondag 14 oktober a.s. zijn er wijnen van andere jaren van Château Matilo te proeven tijdens het oogstfeest in Park Matilo en kun je stekken kopen van het druivenras maréchal foch. Een uitgelezen kans om eens kennis te maken met Bacchus’ vruchten gemaakt langs de limes!
Mariëlla Beukers is historicus, vinoloog en auteur van Wijn van eigen bodem. Zij is tevens projectmedewerker publieksaspecten bij Romeinse Limes Nederland.