Romeinen ondergronds
Door Robert Sanders - Van een pre-Romeinse cultusplaats, via een Gallo-Romeinse tempel naar een christelijke kerk: een voor Nederland unieke geschiedenis van tweeduizend jaar historische en religieuze betekenis die te bewonderen is in de Grote Kerk van Elst. Tijdens de Romeinenweek kunnen bezoekers afdalen in de krochten van de kerk om de resten van de antieke tempel te bewonderen.
Eeuwen van geloof
De Romeinse tempel van Elst was waarschijnlijk een gift van de Romeinse keizer aan het Bataafse volk voor hun verdiensten in het Romeinse leger. Het bouwwerk geldt als een van de grootste tempels ten noorden van de Alpen en is destijds neergezet bovenop een pre-Romeins heiligdom. Op die manier ontstond er een soort vermenging van gebruiken die voor zowel Romeinen als Bataven acceptabel zou zijn. Toen later het christendom in deze regio vlucht nam, verrees er op de plek van de voormalig Romeinse tempel een Romaanse Kerk. We vinden hier op deze plek in de Betuwe dus drie in elkaar overlopende verschillende periodes van verering met de Romeinse tempel als verbindende schakel.
Slimme architectuur
Tijdens de rondleiding worden door onze gids diverse overblijfselen en vondsten uit de Romeinse tijd getoond. Bij elk object weet hij wel iets interessants te vertellen maar het wordt al snel duidelijk dat er ook wat andere experts tussen het aanwezige publiek lopen. Met als gevolg leerzame uitwisselingen van kennis tussen bezoekers en onze gids. Daarna bezoeken we ook de catacomben van de kerk waar we onder andere de fundamenten van de Romeinse tempel kunnen bekijken. Als een stel echte archeologen lopen we gebogen en soms bijna kruipend onder de kerk tussen de uitgegraven tempel resten door, speurend naar het verleden. We krijgen hier dan onder andere uitleg over de bouwkunst van de Romeinen die zelfs rekening hielden met grondwaterafvoer. Slimme jongens die Romeinen!
De vrouwen van Elst
Het thema van de Nationale Romeinenweek dit jaar is 'Waar zijn de vrouwen?'. We hebben in rond Elst vooral te maken met de limes (de grens van het Romeinse Rijk) waar veelal militaire troepen gestationeerd waren. Het verhaal van de tempel concentreert zich dan ook voornamelijk op de soldaten, maar de legionairs hebben natuurlijk ook vrouwen, vriendinnen, tantes, zusters, moeders en dochters. Aanwijzingen voor deze vrouwelijke aanwezigheid vinden we ook rondom de tempel in Elst, zoals bijvoorbeeld diverse sierraden en fibula's. Ook bijzonder: een in Elst gevonden militair diploma van een Bataafse ruiter in dienst van het Romeinse leger waarin wordt vermeld dat ook zijn vrouw van Bataafse afkomst was.
Reinigingsritueel
Tijdens de rondleiding worden we daarnaast ook gewezen op een gevonden offer van drie speciale dieren, namelijk een zwijn, een schaap en een stier (een zogeheten suovetaurilia). Dit bijzondere offer diende waarschijnlijk als reinigingsritueel voor het oprichten van de tempel. Hoe zich dat in Elst precies heeft afgespeeld is onduidelijk maar de Romeinse geschiedschrijver Tacitus beschrijft rond dezelfde tijd het ritueel in een van zijn boeken, waarbij een belangrijk aandeel was weggelegd voor de Vestaalse Maagden. Bij de rondleiding vandaag waren diverse geïnteresseerde dames aanwezig om de oude heiligdommen te bewonderen, vrijwel zeker een hardnekkige traditie op deze plek die al tweeduizend jaar als cultusplaats wordt gebruikt.
